ساروج نوعی ملات سنتی و ضدآب است که در معماری ایرانی کاربرد زیادی داشته‌است.
این ماده از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن است و معمولاً د ر ساخت پل‌ها، آب انبارها و یخچال‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.
روش ساخت ساروج
جهت تولید ساورج ابتدا خاک رس و آهک را به نسبت 6 به 4 مخلوط می‌کنند و گلی سفت می‌سازند و به مدت دو روز آن را ورز می‌دهند.
بعد، قسمتی از سرباره کوره‌های حمام را با مقداری مواد الیافی لوئی (گیاه) (تخم و پرزهای نوعی نی است) و گاهی تخم‌مرغ به آن می‌افزایند و مخلوط تازه را با چوب‌هایی به قطر ده سانتی‌متر می‌کوبند تا به خوبی با یکدیگر ترکیب شوند.
جنس نقش ونگارها و دیواره‌های حمام وکیل در شهر شیراز، ساروج میباشد.
مواد تشکیل دهنده ساروج
مواد لازم که برای ساخت ساروج مورد استفاده قرار می‌گیرد، همان آهک و سیلیس فعال میباشد. مهمترین نکته برای این کار فعال بودن سیلیس میباشد.
جدیداً برای ساخت ساروج بجای سیلیس فعال از سیلکافوم میکروسیلیس هم استفاده می‌کنند. از ملات ساروج برای پوشاندن سطوح استفاده می‌کنند.
بنابراین باید توجه داشته باشیم که ملات ساروج دارای ترک خوردگی نباشد. زیرا ساروج خاصیت کاهش حجم داشته و این یکی از معایب ساروج محسوب می‌شود.
همین موضوع سبب می‌شود سطح ملات ساروج دارای ترک خوردگی بشود. ای این رو شکستن ساروج براحتی انجام می‌شود و این یک ضعف است.
در سالهای گذشته برای تولید مصالح از بافت‌های طبیعی استفاده می‌کردند. ولی از الیاف پلیمری گوناگون به عنوان الیاف مصنوعی بجای این بافت‌ها استفاده می‌شود.
ساروج به دلیل این که سطحی صاف و براق دارد، از آن برای تزئینات خانه نیز استفاده می‌کنند.
انواع ساروج
ساروج ملات آهک آبی سنتی ایران است که به دو روش سرد و گرم تولید می‌شده‌است.
ساروج گرم
ساروج سرد
ساروج گرم
در روش گرم، کلوخه‌های سنگ آهک رس‌دار را می‌کوبیدند تا نرم شود سپس، خاک به دست آمده را با کاه و پهن و آب مخلوط می‌کردند. پس از آن، گل به دست آمده را روی زمین با ضخامت ۱۰ سانتی‌متر پهن کرده و بعد از خشک شدن، قطعه‌های خشک شده را می‌پختند. در نهایت، هنگامی‌که قطعه‌ها پخته شد آنها را آسیاب می‌کردند. محصول به دست آمده رنگ لیمویی یا قهوه ای روشن داشت که ساروج گرم نامیده می‌شد.
ساروج گرم در جنوب ایران در کناره شمالی خلیج فارس به‌کار می‌رفته‌است. مشهورترین ساروج متعلق به بندر خمیر است. شکستن ساروج
ساروج سرد
در روش سرد، ساروج از مخلوط‌کردن آهک شکفته، خاکستر، ماسه بادی، خاک رس و لوئی یا مغز نی ساخته می‌شد. (بنابر موارد کاربرد مختلف، ممکن بود افزودنی‌های دیگری همچون موی بز یا گوساله یا انسان، سفیده تخم‌مرغ، چربی گوساله و… به آن ترکیب افزوده شود).
ترکیبات آهک شکفته ۱۰ واحد، خاکستر ۷واحد، خاک رس ۱واحد، ماسه بادی ۱واحد و لوئی ۳۰ الی ۵۰ کیلوگرم میباشد. برای قوام به آن خاک رس می‌زنند. ماسه بادی نقش پرکنندگی دارد و لوئی برای جلوگیری از ترک‌خوردگی است. این ملات، یک ملات کندگیر است. شکستن ساروج
ساروج در کشورهای دیگر
از کشورهای دیگری که ردپایی از این مواد در آنها یافت شده، میتوان به افغانستان، کشور پادشاهی عمان و کشور یمن اشاره کرد. در دانشگ‌اه‌های کشور عمان، به ساروج به عنوان یک ملات نگریسته می‌شود. در دانشگاه سلطان قابوس عمان، حتی مقاله‌هایی نیز در این زمینه ارائه گردیده‌است. تا اوایل دهه هفتاد در خیلی از روستاهای ایران به خصوص در حاشیه زاگرس، از ساروج به عنوان ملات اصلی برای سنگ‌چینی خانه‌ها و پلاستر داخل اتاق‌ها استفاده می‌شد. در روستای سرمله ارغون دشتستان در استان بوشهر، خانه‌های ساروجی که در دهه هفتاد ساخته شده هم‌اکنون در حال استفاده هست.
در افغانستان هم‌اکنون از این ملات استفاده می‌شود. شکستن ساروج
برای مثال در سال ۱۳۸۴ برای تعمیر و بازسازی باغ بابر در کابل هنگام ساخت حوضچه و آب‌نمای پلکانی از ساروج استفاده شده‌است. برای این منظور بر محیط دایره‌ای به قطر ۱۰ متر مربع چاله‌ای به پهنای نیم متر و عمق نیم متر کنده و داخل آن مصالح لازم شامل خاکستر، آهک، ماسه ریز، خاک سرخ و آب ریخته و سپس چرخ سنگی (مشابه لاستیک خودرو) که توسط چند نفر با طناب کشیده و داخل گودال نیم متری چرخانده می‌شد و یک نفر پس از عبور چرخ سنگی، مصالح کوبیده شده را با بیل زیر و رو می‌کرد تا دوباره چرخ سنگی از روی آن بگذرد و به این ترتیب مدت زیادی ملات ورز داده می‌شد.
سپس ملات آماده در محل آن استفاده و روی آن گونی خیس می‌انداختند. استادکاران افغان معتقد بودند این ملات از سیمان محکم‌تر است. آنها با وجود در دسترس بودن سیمان برای ساخت حوض آب با زحمت زیاد تهیه ساروج را برگزیده‌اند. شکستن ساروج
اهمیت ساروج
در دروان گذشته، از اهمیت خاصی برخوردار بوده و جهت ساختن حوض، پل، آب‌انبار، برکه گرمابه و بنای خانه و سد کاربرد داشته‌است.
این مواد یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کنارهٔ خلیج فارس میباشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمی‌توان حدس زد، ولی نمونه‌هایی ۷۰۰ ساله از ساروج هم‌اکنون در نقاط مختلف ایران یافت می‌شوند. در کلیه ساروج‌ها از شن و ماسه و آهک و سفیدهٔ تخم مرغ استفاده می‌شده‌است.
نماد ساروج در دفینه یابی
ساروج بطور کلی به سه دسته تقسیم می شود
نرم
نیمه سخت
سخت
بطور کلی فلسفه ساروج کمی پیچیده است. هر کدام از این ها برای مصارف خاص خود به کاربرده می شدند. باید بدانید که هر ساروجی نشانه گنج نیست. در واقع ساروج همان سیمان امروزی بوده اما با فرمولی متفاوت.
ساروج نوع نرم را میتون با جوهرنمک ازمایش کرد. به طوری که تکه ای جدا شده از آن را داخل ظرف جوهرنمک ریخته و اگر شروع به پوسیدن و جوشیدن کرد ساروج است که فقط در نوع نرم کاربرد دارد.
در ساروج نوع متوسط درجه سختی به دو برابر نوع نرم میرسد که برای شکستن ساروج آن از پتک و قلم به روش سنتی نیز میتوان استفاده کرد و برای نرم کردن آن در ضخامت 10سانتی متر میتوان از اسید سیتریک98درصد و اسید کلریدریک99درصد استفاده کرد.
روش های شناخت ساروج در دفینه یابی
تفاوت رنگ با محیط اطراف ، ساروج سخت دارای رنگ سفید شیری نیمه سخت دارای رنگ خاکستری و ساروج بسیار سخت دارای رنگ تیره است
تکه ای از ساروج را جدا کرده و در ظرف حاوی جوهر نمک بریزید اگر بعد از ده دقیقه شروع به جوشیدن کرد و پودر شد سطح مورد ساروج است
روش های تشخیص ساروج
به طور کلی چون ترکیب های زیادی در طبیعت وجود دارد نمیشود با اطمینان آنها را ساروج بدان مگر اینکه با ازمایش کردن آن ها را تشخیص دهید. یکی از معمولی ترین راهها این است که با کفش خود به محلی که فکر می کنید دارای ساروج است ضربه بزنید و این کار را تکرار کنید، اگر جرقه نزد ساروج است.
برای پیدا کردن این ترکیب می توانید از اره استفاده کنید بدین ترتیب که با اره زمین مورد نظر را خراش دهید اگر پودر شد آن ترکیب ساروج می باشد. شکستن ساروج
یکی از راه های دیگر برای یافتن این ماده ریختن مخلوطی از آب و بنزین بر روی سطح مورد نظر است بدین صورت که اگر سطح سیاه شد تشخیص شما صحیح است.
برای تشخیص این مخلوط می توانید یک تکه کوچک از محل مورد نظر را جدا کرده و درون آب جوش انداخته و ۱۰ دقیقه وایستید، در صورت انباشه شدن چربی بر روی سطح آب آن ماده ساروج است.
یک راه معمولی که البته بسته به جنس ساروج دارد این است که بر روی مکان مشخص شده سرکه بریزید و منتظر بمانید، در صورت جوشش، آن سطح ساروج است . جوهر نمک یک راه یافتن ساروج دیگر است فقط باید یک تکه از سطح را کنده و در ظرف شامل جوهر نمک بریزید، اگر بعد از ده دقیقه شروع به جوشش کرد و پودر شد سطح مورد ساروج است. شکستن ساروج
از دیگر راههای تشخیص این است که بخشی از سطح مشخص شده را کنده و به آن نگاه کنید، باید درون آن الیاف متنوعی همانند موی ، کاه ، علف و غیره باشد. تنوع رنگ با محیط اطراف یکی دیگر از راههای تشخیص اولیه است زیرا ساروج سخت دارای رنگ سفید شیری ، نوع نیمه سخت دارای رنگ خاکستری و نوع بسیار سخت دارای رنگ تیره است.
با کفش به محل مورد نظر ضربه بزنید و این کار را چندین بار تکرار کنید در صورت مشاهده جرقه ترکیب به کار رفته یا سنگ است یا ترکیب های دیگر با اره سطح مورد نظر را خراش دهید اگر پودر شد آن ترکیب ساروج است
در برخی از موارد ریختن ترکیبی از آب و بنزین بر روی سطح مورد نظر می تواند به تشخیص ما کمک کند بدین صورت که اگر سطح سیاه شد ساروج و اگر تغییر رنگ نداد ساروج نیست
یک تکه از محل مورد نظر را جدا کرده و درون آب جوش بیندازید و ۱۰ دقیقه صبر کنید، در صورت جمع شدن چربی بر روی سطح آب سطح مورد نظر ساروج است
بر روی سطح مورد نظر سرکه ریخته و منتظر بمانید در صورت جوشیدن آن سطح ساروج است البته باید متذکر شد که این روش بستگی به نوع ساروج دارد
قسمتی از سطح مورد نظر را شکسته و به آن نگاه کنید باید درون آن الیاف مختلف همانند موی ، کاه ، علف و غیره باشد
نحوۀ استفاده از حلال ساروج
درقسمت های قبل درباره چیستی مواد کتراک، ساروج و بلک پاور … بحث کردیم و چگونگی تولید و نحوۀ عملکرد آنها را مورد بررسی قرار دادیم. در این بخش نیز قصد داریم به آموزش روش استفاده از حلال ساروج بپردازیم و شما را با نکاتی درمورد این مادۀ شیمیایی آشنا سازیم. شکستن ساروج
ابزار مورد نیاز
قبل از شروع کار سطح ساروج باید از تمامی املاح و گل و لای پاک شده و گود ترین نقطه در نقطه تخریب ساروج انتخاب گردد.
حلال اف 1 ــ حلال اف 2 و حلال اف 3
سه عدد ظرف سرم پزشکی با شیلنگ
دستکش بنای و یا دستکش مخصوص اسید
ماسک تنفسی مخصوص اسید
روپوش پلاستیکی
عینک مخصوص اسید
فرچه سمی
آب
تلمبه
قیف
مراحل کار با حلال ساروج
ابتدا شیلنگ حلال اف 1 را بر روی ساروج گذاشته و ولوم شیلنگ سرم را باز کرده سرعت تزریق اف 1 بایستی در ثانیه بین 6 الی 7 قطره باشد
سپس شیلنگ حلال اف 2 را در کنار شیلنگ اف 1 قرار داده و ولوم شیلنگ سرم را باز کرده و سرعت تزریق اف 2 باید نصف سرعت حلال اف 1 باشد
در انتها شیلنگ حلال اف 3 را نیز در کنار دو حلال اف 1 و اف 2 قرار داده و سرعت تزریق حلال اف 3 نیز باید نصف سرعت تزریق اف 2 باشد
هر یک ساعت یکبار باید سطح ساروج از مواد حل شده و حلال ها پاک گردد این روند تا اتمام کار ادامه دارد ( شکستن ساروج )
موارد ذیل باید در مراحل استفاده از حلال ساروج به دقت رعایت شود
- تزریق حلال بایستی کنترل شده و همگی در یک نقطه جاری شوند
- بطوری که حلال ها باید در یک مسیرو امتداد هم بر روی ساروج جاری شوند
- هر یک ساعت یکبار سطح ساروج بازدید شده و از املاح پاک سازی شود.
- برای پاک سازی املاح با استفاده از دستکش و فرچه و آب استفاده شود
- ادامه کار حلال باید دقیقا از نقطه شروع کار باید صورت گیرد
- در صورت امکان با استفاده از تویوپ دوچرخه و یا موتور مسیر جاری شدن حلال باید مدیریت شده و از دور ریز شدن حلال ها جلوگیری شود
- در صورت اشباء شدن محلولها در گودال بایستی هر یک ساعت یکبار با استفاده از تلمبه املاح حل شده در حلالها خارج شده و فرچه خورده و با آب شستشو و تمیز گردد
- حواستون به خالی شدن ظروف سرم بوده و نسبت خارج شدن حلالها بایستی حفظ شود
- درصورت خالی شدن ظروف از حلالها با دقت و حوصله بالا با استفاده از قیف مناسب ظروف از حلالها پر گردد
شیوه درست کردن ساروج
برای درست کردن این مایع سخت از منابع طبیعی موجود در هر شهری استفاده می شده است. ولی به طور کلی برای تهیه آن خاک رس و آهک را به نسبت ۶ و ۴ مخلوط کرده و ماده بدست آمده را دو روز ورز می دادند. سپس خاکستر کوره‌های حمام را با اندازه‌ای مواد الیافی لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی) به آن افزوده می شود و برای ترکیب کردن با چوب هایی به قطر ۱۰ سانتی متر آنرا می کوبیدند. این ماده به طور کلی به دو روش سرد و گرم تولید می شد. با توجه به استحکام شیوه تولید در آن وقت ها ساروج به عنوان یکی از مصالح گران قیمت به حساب می آمد و تولید آن کاملا در اختیار ثروتمندان بود.
نکات ایمنی هنگام استفاده ار ساروج
- استفاده از لوازم ایمنی بالا امری ضروری و اجتناب پذیر است
- حلال های مورد استفاده بسیار مضر و خطرناک برای انسان میباشد
- در صورت برخورد حلال ها با بدن بلافاصله با آب شستشو داده در غیر اینصورت سوختگی اسید صددرصد اتفاق افتاده و بهبودی انسان از این نوع سوختگی بسیار سخت و زمان بر بوده و گاهی تا سالها طول کشید
- احتیاط بسیار بالا در حین کار الزامی است در صورت برخورد حلال ها با چشم احتمال کور شدن صد در صد میباشد
- هرگز حلال ها در دست رس افراد عادی و کسانی که عدم شناخت از محلول و خطرات آن را دارند قرار نگیرد
- تحت هیچ شرایطی حلال ها را با هم مخلوط نکنید
مقدار مصرف حلال ساروج
برای تخریب شعاع نیم متر بر روی ساروج با عمق یک متر
40 لیتر حلال اف 1 و 20 لیتر حلال اف 2 و 10 لیتر حلال اف 3 مورد نیاز میباشد
در صورت اجرای صحیح و دقیق استفاده از حلالها نهایتا ظرف مدت ۴۸ ساعت این نتیجه حاصل خواهد شد.
از محصولات کتراک شیمی ایرانیان دیدن فرمایید.
خرید کتراک | قیمت کتراک | خرید ساروج | قیمت ساروج | ساروج | قیمت بلک پاور | خرید بلک پاور | بلک پاور
طرز تهیه ملات ساروج
بخش بزرگی از ساروج از آهک و سیلیس است. این سیلیس باید سیلیس آمورف یا بدون شکل باشد و دلیل آن هم بلوری نبودن ساختمان این جنس از سیلیس است. سیلیس را ایام گذاشته با بهره گیری از سوزاندن فضولات حیوانی تامین می شد اما در حال حاضر از جایگزین هایی مثل سیلکافوم میکروسیلیس بهره گیری می کنند.
مهم ترین عیب ساروج که کاهش حجم آن می باشد و به طور کلی از ساروج برای پنهان کردن سطوح استفاده می شود این کاهش حجم باعث بوجود آمدن ترک در سطح و همچنین از بین رفتن نفوذ ناپذیری ساروج می شود.
برای جلوگیری از این کاهش ، در قدیم از لوئی(نوعی نِی) که یک نوع الیاف گیاهی بود یا از الیاف های حیوانی مثل پشم بز و گوسفند و شتر و در مواقع ضروری از موی انسان استفاده می شد. اما در حال حاضر از الیاف های فلزی، شیشه ای و پلیمری که نوعی الیاف مصنوعی هستند استفاده می شود.
در نبود منابع کافی برای ساخت ساروج می توان از ماسه بهره گرفت اما ماسه باعث کاهش کارایی ساروج می شود و برای رفع این کاهش کیفیت از خاک رس باید استفاده کرد.
شیوه های شناسایی ساروج از سنگ
روش اول : برای شناسایی ساروج می توانیم با اره یا هر وسیله نوک تیز دیگری روی سطح ساروج بکشیم اگر پودر شد ساروج است.
روش دوم : رنگ عوض کردن تکه سنگ یکی از راه های شناسایی سنگ از ساروج است. به این منظور که مخلوط آب و بنزین را روی تکه سنگ میریزیم اگر رنگ عوض کرد و سیاه شد ساروج است و در غیر این صورت سنگ است.
روش سوم : یکی دیگر از روش های یافتن ساروج، به تکه سنگ با چکش ضربه وارد کنید. اگر جرقه به وجود آمد سنگ است.
روش چهارم : قسمتی از بخش مشخص را جدا کرده و داخل آب جوش قرار دهید و چند دقیقه صبر کنید اگر بر روی سطح آب لکه های چربی را مشاهده کردید مشخص می شود ساروج است.
برای شیوه های دیگری مثل استفاده از سرکه یا دیدن الیاف هایی مثل مو و کاه نیز می تواند شیوه های خوبی برای شناسایی ساروج باشد.
معایب ساروج
یکی از اصلی ترین عیب ساروج ویژگی کاهش حجم آن بوده که با توجه به کاربری ساروج در امر پوشش، این ویژگی باعث ایجاد ترک در سطح و احتمال شکستن ساروج و در نتیجه ایجاد اختلال در طراحی اصلی آن یعنی نفوذناپذیر کردن سطح می‌شود.
برای کم شدن تاثیرات این ویژگی مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی که شامل الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست اورده می شد و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان، استفاده می‌شده است.
در برخی اوقات که مواد اصلی تشکیل دهنده ساروج کاهش داشته و یا گاهی برای بدست آوردن ساروج‌هایی با خاصیت‌های متنوع از ماسه ریز دانه مصرف می‌شده است ولی این نوع ماسه، کاربرد ملات را کاهش میداده که برای جبران آن از خاک رس استفاده می‌شده است.
انواع مختلف ساروج
ساروج ها از نظر مواد شکل دهنده چندین نوع مختلف دارند که بعضی از مهم ترین آنها شامل موارد زیر می شده:
- ساروج استخوانی
- ساروج ملاتی
- ساروج سنگی
- ساروج ارتجاعی
- ساروج سیاه
- ساروج سفید
خرید کتراک | قمت کتراک | خرید ساروج | قیمت ساروج | ساروج | قیمت بلک پاور | خرید بلک پاور | بلک پاور
سازگاری ساروج با محیط زیست
ساروج از ملات‌های سنتی و قدیمی در کشور ما بشمار می‌رود که جزو ملات‌های آبی بشمار می‌رود. در نهایت در قسمت‌هایی کارایی خواهد داشت که دارای آب رطوبت میباشد و بعلت عدم نفوذ بالای آن توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. با ارزیابی بناهای باقی مانده از ساروج و همچنین دوام ساختمان‌های ساروجی مشخص شده است که این مواد با شرایط آب و هوایی تمامی مناطق خاورمیانه سازگاری بالایی دارد، همچنین پس از انجام تحقیقات آزمایشگاهی ساروج روشن شد که با وجود میزان مناسب آهک، خاک رس و خاکستر بادی رفته رفته دارای مقاومت بالایی خواهد بوذ و باقی ماندن مواد اضافی غیر قابل واکنش در درون ملات (خاکستر بادی و خاک رس) تاثیر بدی در مقاومت فشاری نهایی ملات ندارد. شکستن ساروج
ملات ساروج بسیار دیر می‌گیرد و بهره‌گیری از افزودنی در ملات ساروج مقاومت نخستین ملات را تا تا حدود بسیار زیادی افزایش خواهد داد و بدین ترتیب می توان در روزهای نخستین انتظار مقاومت بالاتری از ملات ساروج را داشته باشیم. با بررسی های صورت گرفته میتوان نتیجه گرفت که این ملات جایگزینی مناسب بجای سیمان که مقاومت پائیندارد، میباشد. سیمان در کشورهای صنعتی جهان مصالحی استراتژیک محسوب می‌شود و برای موارد خاصی آن را مورد استفاده قرار می‌دهند. با توجه به این که در ایران سالانه مصرف سیمان در حال افزایش است که قسمت قابل توجهی از آن بعنوان جایگزینی برای مصالح سازگار با محیط زیست میباشد که سبب صرفه جویی در منابع ملی خواهد شد.
روش شکستن ساروج
شیوه شکستن ساروج ها با یکدیگر تفاوت دارد ولی بشکلی کلی میتوان این محصولات را خرد کرده و از بین برد. بعنوان مثال الماسی را تصور نمایید که میخواهید آن را خرد نمایید. اگر از پتک هک استفاده نمایید خرد نخواهد شد اما اگر بدانید که ضربه باید به کدام قسمت الماس وارد شود به آسانی خرد خواهد شد. شکستن ساروج نیز مثل همین الماس میباشد ، در صورتی که مواد آن در دسترس نباشد باید توجه کنید که باید از کدام قسمت شروع به شکستن آن بکنید تا نتیجۀ بهتری بگیرید.
برای تولید مواد برای خرد کردن ساروج بایستی نمونه ساروج داشته باشید و مواد برای آن نمونه ساخته شود یا اینکه نوع ساروج خود را بشناسید.
از بین بردن ساروج‌هایی که بشکل عمودی میباشد، با بهره گیری از مواد بسیار سخت تر میباشد ولی امکان پذیر خواهد بود. در وهلۀ اول باید دور قسمتی را که میخواهیم مواد بریزیم با استفاده ازز خمیر گرفته و بطور کامل آن را آب‌بندی نماییم و سپس درون آن ساروج بریزیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید?در گفتگو ها شرکت کنید!